- Pzt - Cm 09:00 - 18:00
- Telefon: +90 342 606 04 81
- [email protected]
Yumurtalıklar pelvis boşluğu amacıyla yerleşmiş organlar olup doğumsal anomalilerden kansere kadar değişen çok detaylı hastalıklara sahiptir.
Yumurtalıkları büyüten çoğu sebep bulunmaktadır. Bunların bir alanı doku çoğalmasına bağlı iken bir alanı da menstural siklus (adet döngüsü) sırasında görülen, çoklıkla kendi kendine iyileşen işlevsel ve kistik yapılardır. Bu sebeple yumurtalıklarda görülen her kistik yapı ameliyat gerektirmez, fakat ayrım yapmak zordur.
Bunun yanısıra yumurtalıklar yerleşim yerleri bundan dolayı patolojik hallerde az sendrom veren ve ilaveten klinik olarak değerlendirilmeleri oran olarak zor olan organlardır. Bu gayede malign (kanser) hastalıklarda tanı konduğu vakit hastalık genellikle gelişmiş olmaktadır.
Hastalar daha çok karşımıza ileri evredeki bütünörlerle gelmektedir. Halen yumurtalık hastalıkları amacıyla kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir tarama tekniği de yoktur. Bugün amacıyla en geçerli teknik periyodik jinekolojik muayenedir.
Yumurtalık patolojilerinin kendini yumurtalık büyümesi şeklinde gösterdiği düşünülürse jinekolojik muayene ile bu hastalıkların mühim bir bölümün tanınabileceği meydana çıkar.
Özellikle üreme ile ilgi olan fonksiyonlarının ve problemlerinin bittiğini düşünen ve bu gayela jinekoloğa pek başvurmayan ileri yaşlardaki bayanlara periyodik jinekolojik muayenenin önemi netlikle vurgulanmalıdır. Bu bizim gibi sıhhat eğitiminin yeterli olmadığı ülkelerde çok mühimdir. Periyodik muayenenin sıklığı amacıyla belirlenmiş net bir sayı yoktur, fakat kolay olarak bayanların hiç yakınması olmasa dahi 6 ay Aralıklarla muayene edilmesinin faydalı olacağı kabul edilmektedir.
Normal olarak yumurtalıklar 3,5 x 2,5 x 1 cm. boyutlarında organlardır. Yumurtlamaya bağlı olarak üzerinde 2 cm. seviyesinde foliküller gelişebilir, şunlar da USG’ de kistik boşluklar olarak görülür.
Daha sonra şunlar aynı çapta korpus luteuma dönüşürler. Yumurtlama nedeniyle meydana gelen kistlere işlevsel kistler denir. Bunların hormon yapan ve üretmeyen çeşitleri bulunmaktadır. Yumurtalık kistleri klinik muayene dışında ultrasonografi ile teşhis edilir.
Pelvik kitlenin yumurtalığa ait bulunduğu neticesine varıldığında ameliyata lüzum olup olmadığı yanısıra en mühim mevzu oluşumun iyi huylu ya da kötü huylu bulunduğunun teşhisidir. Çünkü bu hal operasyon tekniği tarafından yaklaşım farkı oluşturur. Habis, selim farkı genellikle ultrasonografi ile mevzulabilmektedir. Bütün yumurtalık kistlerinde ve solid (kitle) oluşumlarda karşılaşılabilecek mühim problemlerden biri torsiyondur. Yumurtalığın kendi çevresinde birkaç defa dönmesi ile yumurtalığı besleyen damarlar gangrene uğrar yumurtalık nekrozu gerçekleşir ve erken tanı mevzulamaz ve ameliyat yapılmaz ise yumurtalık kaybedilebilir.
Yumurtalık kistlerinde görülebilecek bir diğer problem kistin rüptürü (yırtılması) dür. Akut batın sendromsi tablosu ile beraber iç kanama tablosu da görülebilir. Kanamanın kendi kendine durma olsılığı de bulunmaktadır fakat vakaların bir evresinde operasyon lüzumlidir.
Yumurtalık kistleri genellikle iyi huylu oluşumlardır. Bunlar;
Endometrioma (çikolata kisti) gibi işlevsel kaynaklı olabileceği gibi,
Clear Cell adenomu gibi neoplastik iyi huylu tümöralyapılardan olabilir.
En sık görülen birkaç kist formundan bahsetmekte fayda var.
Follikül kisti
Follikül kisti dominant follikülün büyümeye devam etmesi nedeniyle meydana gelir. Gergin ve içerisinde duru sıvı teşhis edilen kistler oluşur. Çoğunlukla aniden çok sayıda ve çift doğrultulu oluşur. Büyüklükleri genellikle 3 cm.i pek geçmez, seyrek 4 cm.e ulaşırlar. Büyük follikül kistleri ise yumurtlama tedavisi sırasında sarfedilen ilaçlara bağlı oluşur. Follikül kistleri genellikle semptomsuzdur, seyrek torsiyone ve rüptüre olabilirler, çoklıkla tesadüfen saptanırlar. Adet düzensizliğine sebep olabilirler. Follikül kistleri genellikle kendi kendine kaybolur ve tedavi lüzumtirmez, fakat follikül kisti tanısı bayanı muayene ederek derhal mevzulamaz. Üreme çağında 5.cm.den ufak kisti olan bayan bir adet devresi ardından yine görülür. Follikül kisti genellikle 1-2 adet sonra kendi kendine geriler. Kistin gerilemesini basitleştirmek amacıyla doğum denetim hapları kullanılabilir. Takip sırasında gerilemeyen, giderek büyüyen ya da torsiyone olan, rüptüre olan kistlerde ameliyat lüzumlidir. Kist ameliyatla yumurtalığa zarar vermeden çıkartılır.
Çikolata Kisti
Endometriozis rahim iç zarı dokusunun değişik yerlerde, çoklıkla yumurtalıklarda yerleşmesi ile karakterize bir tablodur. Yumurtalıklar endometriozis odaklarının sık sık yerleştiği yerlerden biridir. Her adet devresinde kanama ve iyileşme nedeniyle bu odaklarda kistik ilerlemeler olur. Bu kistler genellikle çevreye yapışıktır, beraber etrafta diğer endometriozis odakları da bulunmaktadır.
Hastalar genellikle karşımıza kısırlık, kuvvetli adet ağrıları, cinsel temasta ağrı ve yoğun adet kanamaları şikayeti ile gelir. (Tedavisi kistin ameliyatla çıkartılmasıdır.) Endometrioziste tedavi temel olarak ağrı ve kısırlık problemlerine yönelik olarak yapılır. Bu problemlerden birinin ya da ikisinin de olup olmaması tedavi şeklini değiştirebilir. Minimal ve hafif endometrioziste tedavi vermeksizin elde edilen gebelik oranları medikal tedavi ardından elde edilen gebelik oranları ile aynıdır, bu gayela bu hastalarda medikal tedaviye geçmeden evvelce 6-9 ay beklemek yerinde olur. Tek başına ağrı problemi amacıyla ağrı kesiciler kullanılabilir.
Tedavide ilaçlar, cerrahi yaklaşım ya da bu ikisinin kombinasyonu yada cerrahi ardından ilaç tedavisi gibi seçimler söz mevzusudur. İlaç tedavisinde gaye endometriozis odaklarını hormonal ilaçlar kullanarak baskılamaktır. Medikal tedavilerin etkisi en az 2 ay sonra görülmeye başlar. Yumurtalıkta görülen endometrioma 3 cm. ve üzerinde ise medikal tedavi fayda dayanıklıaz.
Cerrahi tedavi bilhassa orta ve kuvvetli derecede hastalığı olanlarda ağrı ve kısırlık problemlerine yönelik olarak uygulanır. Cerrahi tedavi hastalığın süregelenlığına, hastanın yaşına, problemlerine ve beklentilerine göre yapılır. Mesela ileri yaşta, süregelen hastalığı olan, kuvvetli ağrılardan yakınan daha çok çocuk sahibi olmak istemeyen hastalarda rahim ve yumurtalıkların çıkarılması hastanın beklentilerini karşılayabilir ve problemi kökten çözümler.
Aynı halde daha genç bir hastada dayanıklı tek yumurtalık bırakılabilir. Esas problemi ağrı olan, rahim ve yumurtalıklarını güvenliğini dayanıklıak isteyen hastalara rahime giden sinirlerin tahribatı manasına gelen presakral nörektomi yapılabilir. Çocuk sahibi olmak isteyen hastalarda ise netlikle organ koruyucu cerrahi uygulanmalıdır. Cerrahi tedavinin asli prensibi çikolata kistlerinin ve endometrial odakların çıkartılması, yapışıklıkların açılarak normal bir pelvik anatomi sağlanmasıdır. Cerrahi tedavi olarak laparoskopi hastanın acele iyileşmesi tarafından laparotamiye üstündür.
Endometriozisin cerrahi tedavisi ardından bilhassa takip eden ilk 1 senede %30-70 arasında değişen gebelik oranları verilmektedir.
Dermoid Kist (Benign Kistik Teratom)
Dermoid kist bütün over urlarının %10-15’ini oluşturur. Hem de 20 yaşın altında görülen over urları arasında ilk sırada yer alır. Her yaşta görülmekle beraber 20-40 yaşlar arasında daha sık rastlanır. Dermoid teratomda hakim olan doku genellikle deri ve deriye ait yapılar bulunduğu amacıyla yüzyılı aşkın bir süredir kullanılagelmiş hatalı bir isimlendirmedir. Kanserleşme seviyesi %1-3 arasındadır. Kist çoklıkla 10-15 cm. çapındadır.
Kist açıldığında genellikle saç, kemik, diş, kıkırdak ve yağa benzeyen koyu kıvamlı bir sıvı içerdiği gözlemlenir. Arada sırada içerisinde barsak mukozası, tiroid bezi dokusu, sinir yapıları ve solunum sistemine ait dokular da bulunur. Klinik olarak genellikle asemptomatiktir, tesadüfen saptanır fakat ara sıra karın ağrısı görülebilmektedir.
Tedavi kistin ameliyatla çıkartılmasıdır. Dermoid kist saptanan şahıslar genellikle üreme çağında olan şahıslar bulunduğu amacıyla cerrahi girişim sırasında yumurtalıklar olası bulunduğu kadar korunmalıdır.